لرستان
خشکه کاری برنج فرصتی برای ارتقای بهره‌وری نهاده‌های کشاورزی
روزهای بروجرد- روش خشکه کاری برنج که نوعی از روش کشت مستقیم برنج است در شرایط اقلیمی استان لرستان برای سومین سال مورد کشت آزمایشی و تحقیقاتی قرار گرفت.
علی دهقانی*: سود اقتصادی حاصل از کشت برنج باعث شده کشاورزان به سمت تولید این محصول تابستانه که مصرف آب بالایی دارد گرایش پیدا کنند.
به طوری‌که برنج با سطح تقریبی ۵۵۰ هزار هکتار کشت رتبه دوم سطح کشت را بعد از گندم در کشور دارد.
مهمترین چالش کشت برنج با روش رایج و سنتی، مصرف زیاد آب و زحمت زیاد کشاورزان است که با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آبی جاری و زیرزمینی کشور، می‌طلبد پژوهش و ترویج در اقلیم‌های مختلف کشور به سمت روش‌های با مصرف آب کمتر و سهولت و بهره‌وری بیشتر پیش برود تا کشاورزان کشور در شرایط کم آبی، از فواید و عواید حاصل از این کشت سودمند محروم نشوند و تولید این محصول در کشور رونق داشته باشد.
در این روش، بذر برنج به صورت خشک در بستر خشک به صورت مستقیم، در اوایل اردیبهشت شبیه روش کشت گندم کشت میشود و آبیاری بر خلاف روش غرقاب دائم مرسوم و رایج، به صورت دور‌ه‌ای و بر حسب نیاز و شرایط خاک صورت می‌گیرد البته برنج که کشت تابستانه است بایستی با رعایت ظرفیت آب مزرعه از وقوع تنش‌های اواسط تابستان، با برنامه آبیاری مناسب جلوگیری شود.
براساس نتایج بدست آمده از این پژوهش، مصرف آب از حدود ۱۸۰۰۰ متر مکعب در هکتار به ۹۳۰۰ متر مکعب کاهش پیدا می‌کند، علاوه بر کاهش چشمگیر میزان آب مصرفی به حدود نصف روش عادی، امکان استفاده از انواع کارنده‌های گندم اعم از خطی کارها، ردیف کارها و حتی بصورت تک بذر برای کشت برنج نیز فراهم خواهد بود که زحمت کشاورزان و مشقت‌های کشت برنج را نیز بسیار کاهش می‌دهد.
از نظر عملکرد نیز با توجه به میزان اجرای توصیه‌های تحقیقاتی مناسب منطقه، محصولی مطلوب و سودمند به کشاورز می‌دهد.
کاهش شدید آفات و بیمار‌ی‌ها در این روش از دیگر مزایای این شیوه کشت هوازی برنج است. بطوریکه بروز آفت مهم کرم ساقه‌خوار برنج و بیماری بلاست برنج به حداقل ممکن می‌رسد، که این خود باعث کاهش چشمگیر مصرف سموم شیمیایی در این شیوه کشت است.
در خصوص علف‌های هرز نیز کنترل بموقع در مرحله ۲تا۳ برگی، می‌تواند مشکل این عوامل خسارت را رفع کند.
از دیگر مزیت‌های این روش می‌توان صرفه جویی و کاهش قابل توجه میزان بذر مصرفی، کاهش مدت زمان کشت، ایجاد پوشش یکنواخت در سطح مزرعه، افزایش تولید و بازده دهی گندم در تناوب رایج منطقه( گندم-برنج) به دلیل حذف عمل گِل خَرابی (شخم شُله)، حفظ و بهبود ساختمان خاک و کارایی بهتر و موثرتر سموم و آفت کش‌ها و کودها را نام برد.
بعلاوه، این روش می‌تواند صرفه جویی ارزی در کشور را بدنبال داشته باشد و در واقع می‌توان تهدید اقلیمی و آبی کشور را به فرصتی برای ارتقاء بهره‌وری نهاده‌های کشاورزی به ویژه آب، کود، سموم شیمیایی تبدیل کرد.
این پروژه از فاز تحقیقاتی وارد فاز ترویجی در منطقه شده و در نقاط مختلف استان مورد آزمایش قرار گرفته و نتایج مثبت و موفقیت آمیز خود را نشان داده است.
مزارع آزمایشی در مناطق خرم‌آباد و دورود انجام شده است، کشاورزانی از مناطق کمالوند و دورود و اطراف خرم‌آباد پس از مشاهده مزارع (در برنامه روز مزرعه ترویجی) اعلام آمادگی کرده‌اند.
در پژوهشی که در خصوص ارقام و ژنوتیپ‌های مختلف برنج در استان انجام شد نیز ارقامی دارای تحمل به خشکی بدست آمده، که در مراحل و فرایند اصلاحی جهت دستیابی به ارقام برتر برنج از نظر تحمل به شرایط کم‌آبی کشور قرار می‌گیرند.
* مجری مسئول پروژه تحقیقاتی خشکه‌کاری برنج در استان لرستان
