با مشاهیر بروجرد؛ میرزا محمد اعتضاد رازانی

روزهای بروجرد- میرزا محمد اعتضاد رازانی و یا به عبارت دیگر آقا مدیر(اعتضاد الشریعه)، در دوره قاجار به سال ۱۲۶۴ در شهر بروجرد دیده به جهان گشود.

از مردان مجرب، باهوش و خردمند زمان خویش بوده است. وی در واقع شالوده فرهنگ مدرن و موسس و بنیانگذار نخستین مدرسه بروجرد و لرستان به نام اعتضادیه در سال ۱۳۰۶ بوده است.

با مساعدت و همراهی گروهی از اعیان و روسای ادارات، مدارسی در این شهر دایر شد که از آن جمله می‌توان به مدرسه ناصریه، مدرسه قوام‌الدوله، مدرسه اعتضادیه، مدرسه کمال‌السلطنه، مدرسه شریفیه، جمالیه و مکتب‌البنات فاطمیه اشاره کرد.

یکی از کسانی که در اولین مدرسه بروجرد یعنی اعتضادیه به تحصیل پرداخت دکتر عبدالحسین زرین‌کوب بود.

زرین‌کوب می‌گوید: ” من‏ در ۶ سالگی در سال ۱۳۰۹ در کلاس اول دبستان‏ اعتضادیه شروع به درس خواندن کردم و در شهریور سال ۱۳۱۶ گواهینامه شش ساله ابتدایی را دریافت‏ کردم و در همین سال بود که اجازه برقراری سه کلاس‏ متوسطه به آن داده شد و من سال اول دبیرستان را شروع و گواهینامه آن را در سال بعد (۱۳۱۶-۱۳۱۷) دریافت کردم. “

این بزرگمرد فرهنگ مدرن بروجرد محمد اعتضاد رازانی در سال ۱۳۲۹ در گذشت.

میرزا محمد اعتضاد رازانی مکاتباتی با همدان و تهران در زمینه افتتاح مدرسه انجام می‌دهد و در خلال این مدت مذاکراتی هم با اولیاء دانش‌آموزان که گواهی‌نامه شش ساله ابتدایی را گرفته بودند انجام می‌دهد و اولیاء مذکور متعهد می‌شوند که حقوق یک نفر دبیر را پرداخت نمایند، بنابراین دوره اول دبیرستان در دی ماه همان سال به سرپرستی و معلمی مرحوم سید احمد هدایتی و جمعی دیگر که هیچ یک حدود اطلاعاتشان از دوره اول دبیرستان تجاوز نمی‌کرد، در محل دبستان اعتضاد تشکیل می‌شود و در سال تحصیلی ۸ – ۱۳۰۷ اعتبار حقوق آقایان دبیر که تا آن وقت به وسیله اولیاء دانش آموزان تهیه می‌شد، از وزارت فرهنگ تامین و در اسفند ماه ۱۳۰۷ کلاس‌های مزبور از دبستان ملی اعتضاد به دبستان دولتی پانزده بهمن انتقال و تحت سرپرستی و معلمی مرحوم ضیاء تبریزی، شروع به کار می‌کند. مقارن با این احوال نهضت با سواد کردن لرستان نیز در دستور کار اداره فرهنگ بروجرد قرار می‌گیرد و در بخش الیگودرز که آن زمان از توابع بروجرد بود دبستان‌هایی به‌نام دبستان پهلوی، دبستان هدایت و دبستان بدر تاسیس می‌شود که پایه برای افتتاح دبیرستان سه کلاسه در سال ۱۳۱۳ می‌شود.

در مهر سال ۱۳۰۸ فرهنگ بروجرد که لرستان را هم در زیر مجموعه خود داشت از هم جدا و در شهریور ماه ۱۳۱۱ به‌کلی مستقل و از فرهنگ غرب مجزا می‌شود و ریاست آن بعد از مرحوم رازانی به ترتیب با آقایان اسفندیاری، سید کمال الدین بروجردی، ادیب سلطانی، محمدیه، جودت و معارفی محول می‌شود.

در سال ۱۳۱۴ و در زمان وزارت حکمت توجه خاصی به بروجرد شد. در این زمان ابوتراب رازانی (مدیر مسول روزنامه) به ریاست فرهنگ بروجرد منصوب و در زمان ریاست وی، سال چهارم دبیرستان پسرانه و کلاس اول دبیرستان دخترانه گشایش می‌یابد. در همین سال ساختمان دبیرستان پهلوی که یکی از ساختمان‌های ممتاز وزارت فرهنگ بود پی ریزی و در سال‌های بعد به وسیله مرحوم غلامحسین فرخزاد رئیس فرهنگ بروجرد تکمیل و در اردیبهشت ۱۳۱۷ ضمن جشن مفصلی بوسیله حکمت وزیر فرهنگ افتتاح می‌شود.

” تعلیم و تربیت به سبک نوین در منطقه لرستان در سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۹ شمسی آغاز شد.