درنگی بر زندگی زنان عشایر بروجرد

ایرنا: کوچ بهاره عشایر شهرستان از مناطق قشلاقی استان ایلام و جنوب شهرستان پلدختر به بروجرد انجام شده است و حالا عشایر شهرستان بروجرد در کوچ بهاره در مناطقی از گرین کوه، کولیدر، آبسرده، مله تخت، سربند، ورکوه و بخش‌های شیروان و اشترینان مستقر شده اند و این روزها به صورت گروه های جهادی خدمات رسانی به آنها در حال انجام است.

سفره را مردان از قسمت مردانه و زنان از قسمت زنانه جمع کرده اند و گویی حالا دیگر زنان احساس راحتی بیشتری می کنند تا دمی در کنار مهمان ها بنشینند و هم صحبت شوند، همان بانوی بلند قامت میانسال که لباس بالا بند سنتی مغزی دوزی شده طلایی پر زرق و برق، بلندقامت تر و با ابهت تر به نظر می رسد با کلامی مهربان و فروتن خطاب به مهمانان نشسته در زیر سیاه چادر با زبان محلی می گوید که اگر کمی و کاستی بود عذرخواهی می کنم، قدمتان روی چشم، خیلی خوش آمدین.

بانوی عشایر به کناری در میان سینی هایی که ناهار را در آن سرو کرده بودند می نشیند تا سرو سامانی به اطراف چادرها بدهد، با لبخندی که تبارش به متانت و اصالت بانوان روستایی و عشایر می رسد، سراغ یک پزشک خانم را می گیرد.

بانوی میانسال در حالی که همچنان همان لبخند را بر لب دارد، صدایش را آرام تر از قبل می کند، گویی که می خواهد حرفی را به زبان بیاورد که نباید کسان دیگری آن را بشنوند و با حالت نجواگونه می گوید: قند ( دیابت) دارم، فشار (فشار خون) و مریضی های دیگری هم دارم و گاهی سردرد می گیرم.

بانوی عشایری به همین ترتیب دردهایش را می گوید و حالا در حالی که دزدانه نگاهش را به اطراف می اندازد صدایش را آهسته تر از قبل می کند و می گوید که همسرم به جز من یک همسر دیگر هم دارد که او جوانتر است و بلافاصله مجدد به بحث مریضی و قند و فشار بر می گردد و ادامه می دهد، قیمت داروها گران شده، شما دارو با خود ندارید؟!

پزشک خانم حاضر در اردوی جهادی نزد همان بانوی میانسال می رود و پس از تشکر و تعریف و تمجید از میزبانی و زیبایی صورت و لباس بانوی عشایری که حالا پس سخنان پزشک خنده بر سیمایش نقش می بندد، پیداست که کلام مهربان خانم دکتر به بانوی عشایری اعتماد بنفس و احساس ارزشمندی بیشتری داده و حالا با حال بهتری از دردهایش برای خانم دکتر می گوید.

در چادر کوچکتری که کمی با چادر بزرگ مخصوص مهمانان و در زاویه ای نزدیکتر به دامنه کوه برپا شده قوری و کتری روی ذغال های منقل قرار دارد و بقیه لوازم آشپزخانه هم مرتب در گوشه ای دیگر آن چیده شده اند در میان وسایل رختخواب هایی پیچیده شده در ماشته هایی که تمام رنگ ها را در تار و پود خود تنیده اند به چشم می خورد؛ این ماشته ها که در واقع کاربرد رختخواب پیچ در زندگی های عشایری را دارد، حاصل کار دست زنان عشایر است.

گلیم هایی که با اینکه رنگ رخسارشان هنوز هم با گذر زمان و پهن شدن ها و جمع شدن های ییلاق و قشلاق کم نوا تر شده اما همچنان می توانند به عنوان بهترین فرش ها با انبوهی از رنگ و تار و پود و ریشه در زیرچادرهای عشایری پهن شوند و آرامش و امنیت بعد از ساعات و روزهای سخت کاری عشایر را به ارمغان آورند در این فضا که اکنون جایگاه مطب پزشک را دارد، بانوان عشایری توسط پزشک خانم ویزیت شدند.

بانوان عشایر از اینکه داروهای خود را بدون اینکه سختی راه‌های صعب العبور مناطق عشایری تا شهر را طی کنند در زیر سیاه چادر های خود دریافت کرده اند خرسند به نظر می رسند و به قول یکی از بانوان عشایری همین یک کار خستگی کار امروز را از تنشان بیرون آورده است.

بانویی دیگری از عشایر منطقه کولیدر بروجرد پس از آنکه چای و میوه مردان مهمان در زیر همان سیاه چادر بزرگ مخصوص مهمان را آماده کرده است، کودک خردسالش را در آغوش می گیرد و به زیر چادری که مخصوص ویزیت بود می رود و او را به رییس شبکه بهداشت و درمان شهرستان بروجرد که در همان گروه جهادی پزشکی حضور دارد ارجاع می دهند. دکتر محمدرضا امانت چی متخصص کودکان که نام پرآوازه ای در شهر دارد و آنان که کودک خردسال دارند حتما او را به عنوان یک پزشک حاذق می شناسند.

بانوی عشایری از اینکه به راحتی توانسته فرزند خردسالش توسط متخصص کودکان معاینه شود خوشحال به نظر می رسد و با داروهایی که در دست دارد به چادرشان باز می گردد.

بانوی میانسال دیگری که با زمزمه اشعار موزون به هنگام مشک زدن توجه مهمانان از شهر آمده را به خود جلب می کرد با آرامشی نشات گرفته از سکوت و بی صدایی طبیعت، کلمات موزون “هی ها مشکه ” را همراه با حزنی همانند لالایی های محلی زمزمه می کند در حالی که دخترانی جوان تر و توانمندتر مشک می زنند.

آن بانوی میانسال عشایر در توضیح آوازهای محلی به هنگام اموراتی همچون مشک زدن می گوید: مشک برای ما نمادی از برکت است که با علاقه و حوصله باید مشک زدن را انجام دهیم و این آوازها را از گذشته تا کنون زمزمه می کنیم و نوعی حرف زدن از سر علاقه با مشک است.

در گوشه ای دیگر از محل برپا کردن چادرهای عشایری بانوی جوانی به سمت دیگ بزرگ و سیاهی که روی آتش قرار دارد می رود و چند بار آن را هم می زند، می گوید در این دیگ دوغ ریخته تا بپزد و بعد از پختن و غلیظ شدن در کیسه های خاصی ریخته می شود، دوغ غلیظ شده در این کیسه ها برای چند روز به کناری گذاشته می شود تا خوب آب آن چکیده شود، مایع سفت مانندی شبیه پنیر اما نرمتر و لطیف تر از پنیر بدست می آید و از آن برای درست کردن کشک استفاده می کنند.

لیلی می گوید: گذران زندگی شان از طریق فروش کشک، روغن حیوانی و سایر فرآورده های تولیدی دامی خودشان است و درآمدی که حاصل می کنند را صرف هزینه تحصیل بچه هایشان که در روستاهای اطراف بروجرد به مدرسه می روند، می کنند.

او می گوید: سه دختر و سه پسر دارد که برایشان خانه ای در روستای اطراف بروجرد اجاره کرده اند و بچه هایشان از پاییز تا ۲ ماه از بهار در آن خانه هستند و به مدرسه می روند و بعد از مدرسه به محل اتراق عشایر باز می گردند.

در حرکات و رفتار همه زنان عشایری پویایی، چالاکی که گاهی احساس می کنی عجله دارد دیده می شود؛ ولی در واقع این سبک زندگی پرتلاش عشایری است که در واقع بیانگر این است که هر چادر مصداقی از یک کارگاه تولیدی است که البته زنان نقش اصلی و محوری در این مسیر تولید دارند.

وظیفه مرد خانه در زندگی عشایری دامداری و بردن گله به صحرا است و در مابقی این زندگی عجین شده با رنج، زنان همپا و دوشادوش مردان تلاش می کنند اما باید انصاف داد زنان بیشتر هم نقش ایفا می کنند، زندگی شان سخت است و جابه جا کردن زندگی بین ییلاق و قشلاق آنها را سخت کوش تر از آن کرده که از سختی‌ها و نداشته ها لب به سخن بازکنند اما آنجا هم که از سختی های زندگی از آنها سوال می شود اول از رضایت شان می گویند و مابین حرف هایشان به نداشته ها اشاره می کنند.

ارائه خدمات رایگان پزشکی به عشایر

فرماندار بروجرد با تاکید بر اینکه عشایر قشری تولید کننده هستند که باید مشکلات و مطالبات آنها در حوزه های مختلف راه ارتباطی، آب و دسترسی به اینترنت مورد رسیدگی و پییگری قرار گیرد، گفت: تیم های پزشکی، پیراپزشکی و دامپزشکی در مناطق عشایری مستقر می شود تا ضمن نشست صمیمی با عشایر و ابراز مشکلات انها از زبان خودشان، تلاش شود تا بخشی از مشکلات عشایر زحمت کش را که بخش عمده تولید را بر عهده دارند، رفع خواهد شد.

مسلم مرادی افزود: در راستای معرفی جاذبه های گردشگری و توسعه صنایع دستی جامعه عشایری در جلساتی با مدیران کل امور عشایر لرستان و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مطرح شد و تسهیلاتی در این زمینه در نظر گرفته که به عشایر داوطلب فعال در این حوزه پرداخت خواهد شد.

گردشگری و تنوع در منابع درامدی جامعه عشایری
مدیرکل امور عشایر لرستان گفت: در زمینه گردشگری عشایری در استان مناطق ییلاقی و قشلاقی مستعد شناسایی شده و تسهیلاتی به همین منظور اختصاص یافته و به متقاضیان فعالیت در این حوزه پرداخت شود.

هوشنگ نورمحمدی افزود: این نوع گردشگری به‌صورت بوم‌گردی و گردشگری جامعه عشایری است که شیوه زندگی، آداب‌ و رسوم و فرهنگ عشایر، کوچ، طبیعت بکر و جاذبه‌های طبیعی، موسیقی، پوشاک، غذاهای محلی، تولیدات دامی و فرآورده‌های لبنی سالم و طبیعی، صنایع‌دستی، گیاهان دارویی و صنعتی و خوراکی موجود در محیط زندگی عشایر که می‌تواند الهام‌بخش فعالیت‌های اقتصادی پایدار و زمینه‌ساز اشتغال مولد و جذب گردشگر و افزایش درآمد خانوارهای عشایری استان باشد، موردتوجه قرار می‌گیرد.

وی گفت: یکی از راه‌های ایجاد تنوع در معیشت عشایر، ایجاد گردشگری عشایری است که در کنار آن موضوع گیاهان دارویی و صنایع دستی جامعه عشایری می تواند به ایجاد درامدزایی در جامعه عشایری موثر باشد.

کولیدر و آبسرده بروجرد مناطق با قابلیت گردشگری عشایری

رییس اداره امور عشایر بروجرد گفت: کوچ بهاره عشایر شهرستان از مناطق قشلاقی استان ایلام و جنوب شهرستان پلدختر به بروجرد انجام شده است و عشایر شهرستان بروجرد در کوچ بهاره در مناطقی از گرین کوه، کولیدر، آبسرده، مله تخت، سربند، ورکوه و بخش‌های شیروان و اشترینان مستقر می‌شوند.

نوراله مصطفی نژاد بیان کرد: هم اکنون مناطق کولید و آبسرده از قابلیت توسعه گردشگری در بروجرد برخوردار هستند و همه ساله گردشگرانی از داخل و خارج از کشور برای آشنایی با فرهنگ و آداب و رسوم عشایر به مناطق عشایری بروجرد سفر می کنند از جمله اینکه در سال گذشته شماری گردشگر از کشورهای اروپایی از منطقه آبسرده بروجرد سفر کردند.
وی افزود: سازمان امور عشایر کشور در راستای تنوع بخشی به منابع درامدی جامع عشایری، گردشگری عشایری، گیاهان دارویی و تولید صنایع دستی در کنار پروار بندی و فعالیت های دامی را مورد توجه قرار داده که با ورود گردشگر به مناطق عشایری تولیدات زنان عشایر و صنایع دستی آنها دیده می شود.

وی با اشاره به افتتاح صندوق اعتبارات خرد زنان عشایر در مناطق عشایری بروجرد طی سال گذشته گفت: تاسیس صندوق‌های اعتبارات خرد گامی موثر در راستای افزایش دسترسی زنان عشایر و کم درآمد به تسهیلات، ارتقای توانمندسازی زنان، ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد زنان عشایری است.

رییس اداره امور عشایر بروجرد با بیان اینکه ۳۵ درصد صنایع دستی و ۵۰ درصد مواد پروتئینی مورد نیاز مردم شهرستان توسط عشایر تولید می‌شود گفت: فرش بافی، چیت بافی، حصیر بافی و کپور بافی و سایر صنایع دستی، گیاهان دارویی و محصولات لبنی از جمله محصولات تولیدی زنان عشایر بروجرد است که در روستابازار شهرستان توزیع می شود.

واکسیناسیون سه هزار و ۵۰۰ راس دام عشایری

رییس شبکه دامپزشکی بروجرد گفت: سه هزار و ۵۰۰ راس دام سبک عشایری در قالب اردوی جهادی یک روزه توسط کارشناسان دامپزشکی شهرستان علیه بیماری های دامی واکسینه شد.

امین مهدی زاده اظهار کرد: همزمان با اتراق عشایر با حضور تیم های تخصصی دامپزشکی در منطقه عشایری سراب چنار کولیدر بروجرد واکسیناسیون طیور بومی به تعداد پنج هزار قطعه، پخش سم جهت سم پاشی دام و اماکن نگهداری به مقدار ۴۰ لیتر و آموزش بیماریهای مشترک و پخش کاتالوک و بروشور ترویجی ۱۰۰ مورد انجام شد.

وی اضافه کرد: علاوه بر این با حضور در مناطق عشایری بروجرد، واکسیناسیون سگ های گله برعلیه بیماری هاری ۳۰ مورد، معاینه و درمان دام ۲۰ مورد، واکسیناسیون آبله و طاعون نشخوارکنندگان کوچک سه هزار راس و توزیع رایگان واکسن قانقاریای گوسفندی سه هزار و ۵۰۰ راس صورت گرفت.

کوچ عشایر آغاز شده و زنان و دختران در کنار وظیفه اصلی نگهداری از فرزندان و بچه داری و البته خانه داری و همسرداری در کارهای تولیدی همچون فرش بافی، صنایع دستی، نگهداری از دام ها، گرفتن کره، روغن و کشک، تخم مرغ و سایر فراورده ها نقش اصلی را دارند.

آنها نیروهای پویایی دیگری در دل سیاه چادرها هستند که با تلاشی خستگی ناپذیر امورات را مدیریت و از پیش می برند و لحظه ای هم درنگ را برنمی تابند که لازمه این شیوه از زندگی تلاش و کاری مستمر و مداوم است.