اخبار بروجردگردشگری و میراث فرهنگیویژه ها
تزئینات مسجد سلطانی بروجرد، آرامبخش، روحانی و معنوی
روزهای بروجرد- تزئین معنا و مفهومی فراتر از آراستن و پوشش ظاهری دارد و در هنراسلامی برای بیان قدسی است و در واقع هنرمندان اسلامی با پیروی از مبانی دینی با کمک این تزئینات فضایی آرامبخش، روحانی و معنوی ایجاد کنند.
افشین باباحسینی*: تزئینات معماری متنوع مسجد سلطانی بروجرد شامل کاشی کاری، گچ بری، آجر کاری، تزئینات چوبی، حجاری و … با روش کاشی هفت رنگ و معقلی (تلفیق آجر و کاشی)، گچ بریها به صورت گل لندنی در شبستان اصلی و کتیبههای حیاط، آجر کاری در بدنه بنا، تزئینات چوبی، مانند تکنیک منبت کاری بر روی درب ورودی شمالی و حجاری روی ازارهها و برخی کتیبهها است.
کاشیکاری مسجد سلطانی بروجرد عمدهترین تزئین به کار رفته در این بنای تاریخی کاشیهای خشتی و کتیبههای گچی منقش به احادیث پیامبر ازارههای سنگی، پشت بغلها، زیر طاقها، شباک و …. وجود دارد.
بیشتر این کاشیها از نوع هفت رنگ (خشتی)، معرق و بنایی هستند که مضامین آنها آیات قرآن، اسما ائمه و نوشتههای خط کوفی و اسلیمی است.
کاشیهای هفترنگ: همان طور که میدانیم در این روش ابتدا طرح مورد نظر را بر روی کاشی منتقل مینمودند و سپس با لعابهایی به رنگهای گوناگون، اقدام به نقش اندازی و رنگ آمیزی میکنند و نمونههای آماده شده را در کوره میپزند.
در بنای مسجد امام از کاشیهای هفت رنگ در ازارههای کاشی کاری در حیاط و داخل بنا، پشت بغلهای چهار ایوان اصلی، شباکهای مختص به سه ورودی اصلی، برخی کتیبهها، محراب مسجد، سر در ورودی شمالی و … اشاره کرد.
کاشیهای معرق: این تکنیک از چیدمان تکههای مختلف کاشی در کنار یکدیگر و اتصال آن به وسیله گچ و دیگر مواد است از کاشیهای معرق در این بنا در سقف طاقها، کار بندیها، اکثر پشت بغلها غیر چهار ایوان اصلی برخی کتیبهها با مضامین نام مبارک ائمه و الله و… مشاهده کرد.
نقوش و محتوای تزئینات نقش مآیه ها و نگارهها در هنر هر سرزمین، تصویری، از آرزو، تخیل، فکر، طلب که تحت تأثیر عوامل مختلف مانند افکار و اعتقادات، نفوذ جریانهای هنری، خواست حاکمان و سفارشدهندگان و خلاقیت هنرمندان تغییر و تحول یافته است.
نقش مایهها به واسطه شکل طبیعیشان دارای چهار مضمون انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی هستند که در دوره اسلامی به واسطه معیارهای زیباشناسانه جدید بر پآیه فلسفه اسلامی به تدریج شکل طبیعتگرای خود را از دست دادند.
از اساسیترین اصول هنر جدید، انتزاع و تجربه، نفی شمایل گرایی، تکرار موزون و پر سازی کامل سطوح است.
نقوش هندسی مسجد سلطانی بروجرد این نقوش در کاشی کاری و تلفیق آجر و کاشی و همچنین در چهارچوب درب ورودی غربی بنا دیده میشود.
از نقش گره هشت و چلیپا در سر در ورودی غربی از نامهای الله، محمد و علی در بین شمسه، در پشت بغلهای حجرههای جنوبی بنا که بین شمسهها با نامهای محمد و علی به صورت چلیپا دیده میشود.
گره هشت، در طبل بازو بندی پشت بغل ایوان ورودی است که میتوان درون شمسههای آن نامهای الله، محمد و علی را دید.
از نقش گره هشت و موج در تزئین سر در شمالی بنا استفاده شده است.
نقش گره ده کند و سرمهدان روی چهارچوب درب ورودی غربی مسجد حکاکی شده است.
نقوش گیاهی نقوش گیاهی در کاشی کاریهای بنا، به صورت نقشهای ختایی و اسلیمی ظاهر میشوند؛ که در پشت بغل سر در ورودی شمالی و پشت بغل حجرههای شمالی، شرقی و غربی و ازارههای حیاط و شبستان اصلی به کار رفته است.
خط نگاره خطوط مورد استفاده در این بنا روی کتیبههای کاشی کاری، گچ بری، چوبی و تلفیق آجر و کاشی اعمال شده است.
کتیبههای کاشیکاری مزین به آیههایی از قرآن شریف هستند که با خط ثلث در بخشهای دو ورودی شمالی و غربی و دو ایوان شمالی و جنوبی به کار رفته است.
در بخش سر در ورودی آیه الکرسی با خط ثلث نمایان است و ایوان غربی دارای دو کتیبه است که بر روی یکی سوره مبارکه لیل و بر روی دیگری سوره مبارکه یس نقش بسته که با خط ثلث مزین شده و زیر طاق را در برگرفته است.
۱۹ نمونه کتیبه در مسجد سلطانی بروجرد مورد شناسایی قرار گرفته که هفت مورد از این کتیبهها اطلاعات جامعی از بروجرد و من جمله کشمکشهای مسلمانان و اقلیتهای ساکن در این شهر (یهودیان) را منعکس میکنند.
همچنین دو مورد از کتیبهها در ارتباط با کاربرد دیگر بنا به عنوان مدرسه علمیه است و نیز چهار مورد تاریخ صحیح ساخت بنا را در سال ۱۲۰۹ ه. ق مشخص میسازد.
کتیبه ورودی غربی این کتیبه شامل آیه ۵۵ سوره مائده و آیههای ۱۹، ۱۸، ۱۰۷ و ۱۰۸ سوره توبه است که در بالای درگاه چوبی به کار رفته و عرض در ورودی را طی میکند. کتیبه ورودی شمالی در این ورودی کتیبهای وجود دارد از جنس کاشی به خط ثلث سفید بر روی زمینه آبی شامل آیت الکرسی، آیه ۳۵ سوره نور، آیه ۹۶ و ۹۷ سوره آل عمران، آیه ۱۳۴ سوره بقره و آیه های ۱۸ و ۱۹ سوره توبه است.
این کتیبه در بالای در چوبی قراردارد و عرض ورودی را طی میکند در وسط این کتیبه درست در بالای درگاه در یک قاب دایره شکل نوشته شده: «ضربه علی در روز خندق از عبادت انس و جن برتر است» بالای این کتیبه دریک قسمت ترنجی شکل نام فتحعلی شاه قاجار به رنگ آبی در زمینه زرد از جنس کاشی خشتی در محاصره اسلیمیهای کاملا متقارن قرار گرفته است.
کتیبههای ایوان شمالی این ایوان مهمترین و بیشترین مقدار از تعداد کتیبهها را در این مسجد در خود جای داده است، علت اصلی افزایش کتیبهها در این قسمت از ایوان مسجد به دلیل نقش ارتباطی وسیع آن با سرسراهای اصلی بازار است زیرا یکی از راههای اصلی رسیدن به بازار شهر از طریق همین ایوان میسر میشود درون طاق ایوان کتیبه ای به خط ثلث سفید بر روی زمینه آبی ست که حاوی سوره مبارکه جمعه است.
کتیبههای ایوان جنوبی و گنبد خانه ایوان جنوبی و گنبد خانه دارای کتیبههای صرفاً مذهبی هستند.
در درون طاق ایوان، کتیبهای از جنس کاشی به خط ثلث وجود دارد که بعد از طی مسیر به سمت شرقی ایوان مسجد، وارد گنبد خانه میشود و با گذشتن از آن، در لبه سمت غرب طاق ایوان ختم میشود.
این کتیبه با رنگ سفید بر زمینه مشتمل بر کل سوره یس است.
کتیبه دیگری در منطقه انتقالی گنبد، و محل تبدیل فضای مربع به مدور گنبد خانه مسجد، به کار رفته است که این کتیبه به خط ثلث سفید بر روی زمینه آبی و مشتمل بر سوره مبارکه انسان به صورت کامل است که در انتهای آن نیز عبارت کاشیسازی اصفهان حک شده است.
دومین کتیبه، درون طاق ایوان قرار گرفته که مشتمل بر سوره لیل است.
این کتیبه به خط ثلث سفید بر روی زمینه کاشی آبی به کار رفته است.
کتیبه مذکور به چهار قسمت تقسیم شده و هر بخش آن مشتمل بر چند آیه سوره که در قسمتهای مختلف طاق ایوان به کار رفته است در سر در ورودی شمالی به صورت کاشیکاری نفیسی بر این سر در اعمال شده است.
گزارش از: افشین باباحسینی، کارشناس ارشد صنایعدستی استان لرستان
☑️⚫️☑️⚫️☑️⚫️☑️⚫️☑️⚫️☑️⚫️☑️⚫️☑️⚫️☑️
… و اما ۲۴ اردیبهشت « روز نکبت » بروجرد چگونه روزی است؟
☑️ با استناد به اسناد محکم و مهم تاریخی، بروجرد تا سال ۱۳۱۶ ه.ش یک ولایت معتبر و مستقل از دیگر ولایات بوده و حتی در بیشتر زمان ها اداره ولایات همجوار مثل لرستان، عربستان(خوزستان) و بختیاری بر عهده حاکم بروجرد بوده است.
با تصویب قانون تقسیمات کشوری در سال ۱۳۱۶، نظام «استانی» و «شهرستانی» جانشین نظام تقسیمات گذشته شد. برابر این تقسیمات، ایران به ۱۰ استان بزرگ تقسیم گردید و بروجرد با عنوان «شهرستان» به استان ششم با مرکزیت « اهواز» پیوست. با این حال بروجرد همچنان از شهرستان های مهم و معتبر در غرب کشور به شمار می رفت؛ تا اینکه بر اثر تصویبنامه شماره ۱۲/۳۱۴۰ مورخ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۰ هیئت دولت ستم شاهی ، چند واحد سیاسی کوچکتر از استان با عنوان «فرمانداری کل» تأسیس شد، مثل فرمانداری های کل سمنان، همدان، لرستان و…؛ براساس این مصوبه بنا به دلایلی غیر منطقی، سه شهرستان خرم آباد، بروجرد و الیگودرز از استان خوزستان جدا و فرمانداری کل لرستان با مرکزیت خرم آباد تأسیس گردید.
☑️ شایان ذکر است این اقدام غیر منطقی و در واقع انتقام جویانه دولت ستم شاهی درست ۴۴ روز پس از رحلت جانگداز حضرت آیت الله العظمی بروجردی (رض) و در حالیکه همچنان پرچمهای سیاه بر بام منازل بروجردیها برافراشته بود، اتفاق افتاد و در حقیقت در زمان حیات ایشان دولت جرأت دست یازیدن به حقوق و منافع شهروندان بروجردی را نداشت.
متأسفانه شهر مظلوم بروجرد که همواره در منطقه، مرکزیت تاریخی داشته است و به جهت برخورداری از حوزه علمیه پویا و تاریخ ساز و مجتهدپرور به «دارالمؤمنین» مشهور بود، از سوی رژیم پیشین کینه جویانه به تنزل جایگاه محکوم شد و از استان ششم جدا و به فرمانداری کل لرستان با مرکزیت خرم آباد پیوست.
☑️ ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۰ «روز نکبت» و سرآغاز محرومیت بروجرد:
بروجرد از ابتدای تأسیس مجلس شورای ملی در سال ۱۲۸۵ تا ۱۳۴۰ همواره ۲ کرسی نمایندگی داشته است و از این پس بروجرد به لحاظ اداری، سیاسی و به تبع آن اقتصادی، اجتماعی یک سیر نزولی را طی کرده و به شدت مورد بی مهری مسؤلان مرکز استان یعنی خرم آباد قرار گرفت؛ اوج این بی مهری را در سال ۱۳۶۸ و جدا شدن منطقه چالانچولان و روستاهای تابعه آن تا محدوده ۱۰ کیلومتری شهر بروجرد شاهد بوده ایم.
☑️ شهروندان بروجردی (اعم از لر و غیر لر) بارها طی این سال ها و بخصوص در دیدار با مقام های ارشد نظام جمهوری اسلامی، رفع این ظلم تاریخی را که زمینه ساز اختلاف های معروف در این منطقه گردیده و محرومیت فزاینده و بیش از پیش شهرستان بروجرد را بدنبال داشته است را فریاد زده و همواره به انحای مختلف خواستار جدایی از استان لرستان و تشکیل استانی جدید تحت عنوان « استان زاگرس» با مرکزیت بروجرد شده اند، تا جایی که مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی) در سفر مبارک خود به بروجرد، در سال ۱۳۶۴ و در سمت ریاست جمهوری، با توجه به پیشینه تاریخی و حقانیت مطالبه این مردم، برای توسعه و ارتقاء بیشتر، ضمن اینکه بروجرد را « شهر استعدادهای درخشان» نامیدند، پیشنهاد تشکیل «فرمانداری ویژه بروجرد» را نیز مطرح فرمودند.
این موضوع در دولت های بعدی نیز پیگیری و سرانجام در مرداد ماه ۱۳۸۴ توسط دولت محمد خاتمی عینیت و در دولت محمود احمدی نژاد تسری یافت؛ اما تحقیقا این راه کار هیچگاه نتوانست نظر شهروندان بروجردی را تأمین کند.
بر این اساس مردم شریف بروجرد همچنان ۲۴ اردیبهشت ۱۳۴۰ را سرآغاز ظلم، جور، جفا، محرومیت، اضمحلال، فلاکت و «نکبت» دیار خود دانسته و هرگز فراموش نخواهند کرد.
☑️ ۲۴ اردیبهشت « روز نکبت » و روز جفای در حق و حقوق بروجرد و بروجردی هاست:
در این روز همه با هم چون مولا و مقتدایمان حسین ابن علی علیه السلام مویه کنان ندای «هل من ناصر ینصرنی» سر داده و به آقا حضرت ولی عصر روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء التجا نموده و به آستان حضرتش دست به دعا برده و « یا صاحب الزمان اغثنی ، یا صاحب الزمان ادرکنی » گویان خواستار تغییر و تحول و رهایی از شرایط ستم و محرومیت ۶۲ ساله دیارمان می شویم. ☑️⚫️⚫️⚫️
(لطفا” این حقیقت تلخ تاریخی را برای آگاهی دوستان خود ارسال نمایید)