گره‌چینی؛ هنری برای احیای سنت‌های بروجرد

روزهای بروجرد– استاد حسین سلیمی متولد ۱۳۲۵ در بروجرد، که بدون داشتن استاد فوت و فن هنر گره چینی را فرا گرفت، گره چینی، هنر ظریف چیدمان چوب کنار یکدیگر و ساخت انواع و اقسام وسایل چوبی است.

علیرضا سلیمانی؛ استاد حسین سلیمی متولد ۱۳۲۵ در بروجرد، که بدون داشتن استاد فوت و فن هنر گره چینی را فرا گرفت، گره چینی، هنر ظریف چیدمان چوب کنار یکدیگر و ساخت انواع و اقسام وسایل چوبی است. برای مصاحبه با استاد سلیمی که موی خود را در کار چوب و هنر گره چینی سفید کرده راهی مغازه نجاری وی در خیابان حافظ بروجرد شدم. با او به گفت‌وگو نشستم و استاد نیز خالصانه ریز و درشت کارش را برایم تعریف کرد.

او می‌گوید: متاسفانه اساتیدی که در گذشته وجود داشته‌اند این هنر را به کسی آموزش ندادند حتی آموزش این هنر را به فرزندان خود نیاموختند. استاد گره چینی گفت: در سن ۲۵ تا ۲۷ سالگی به سختی هنر گره چینی را بدون استاد فرا گرفتم، شب‌ها تا صبح طرح‌های گره چینی را روی کاغذ پیاده می‌کردم تا به رمز و راز هنر گره چینی پی بردم بیش از ۴۰ سال است که گره چینی کار می‌کنم.

استاد سلیمی می‌افزاید: برای اولین کارم ۲ لنگه در، برای مرقد مطهر امامزاده زید بن علی در شهر خرم‌آباد ساختم که هنوز هم بعد از سالها در این امامزاده نصب و آسیبی ندیده است. بعد از آن یک منبر برای حسینیه نیاوران تهران به سفارش دکتر علی اکبر ولایتی درست کردم که ساخت آن یک سال طول کشید، تاکنون منبر و درهای زیادی برای مساجد و اماکن مذهبی مختلف ساختم.

استاد تصریح می‌کند که گره چینی از قبل از دوران صفویه مرسوم بوده ۲ لنگه در حرم مطهر امامزاده جعفر(ع) بروجرد که با هنر گره چینی ساخته شده حدود ۵۰۰ سال قدمت دارند، ۲ لنگه در شیراز و ۲ لنگه در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) تهران دارای قدمت زیاد و از آثار فاخر هنر گره چینی در کشور هستند. برای ساخت یک لنگه در که خودم ساختم چهار هزار و ۷۰۰ قطعه چوب کوچک و بزرگ استفاده شده است، برای چیدمان چوب‌ها کنار هم از میخ و چسب استفاده نشده است و چوب‌ها با ظرافت بالایی کنار هم کار گذاشته شده است. برای اجرای نقشه چندین گره کنار هم گذاشته می‌شود تا نقشه نمایان شود، گره چینی یک کار هندسی ریاضی است تاکنون ۱۰ نفر خانم و آقا را آموزش دادم که همگی در این رشته کار می‌کنند.

او می‌گوید: میراث‌فرهنگی در کمک به هنرمندان این رشته دستش تنگ است، نه اینکه نمی‌خواهند کاری کنند بلکه اعتبارات مالی برای حمایت از هنرمندان این رشته ندارند.

این استاد گره چینی درباره ماده و ابزار کار خود می‌افزاید: چوبی که استفاده می‌کنیم اصولا چنار، راش، افرا و گردو است بیشتر از گردو و چنار استفاده می‌شود، درهای ساخته رنگ نمی‌خورند و صرفا رنگ طبیعی چوب است. بر روی هر کار چوبی می‌شود هنر گره چینی را استفاده کرد، بر روی در و پنجره، منبر و تخت و هر وسیله چوبی می‌شود گره چینی را اجرا کرد

به گفته‌ی او کسانی که کار گره چینی را با دست انجام می‌دهند بسیار کم هستند نقشه‌ها با دست کشیده می‌شود و ابزارها همگی دستی و سنتی است و از کامپیوتر و برش‌های لیزری استفاده نمی‌شود زیرا استفاده از دستگاه‌های کامپیوتری ارزش کار را پایین می آورد.

یکی از شاگردان استاد گره چینی، خانم پیریایی است که کارشناس ارشد رشته صنایع دستی است که در محضر استاد چندین سال است که هنر گره چینی را فرا می‌گیرد، می‌گوید: از سال ۱۳۹۷ هنر گره چینی را کنار استاد سلیمی فرا می‌گیرم، گره چینی یک هنر سنگین است و نمی‌شود با یک سال و ۲ سال آن را فرا گرفت.

به گفته او استاد سلیمی یک نخبه است که توانسته بدون استاد هنر گره چینی را در چند ماه فرا بگیرد.

خانم پیریایی می‌گوید به دنبال احیای هنرهای سنتی و قدیمی است و برای حمایت از اساتید رشته گره چینی دعوت آنان به نمایشگاه‌های مختلف کشوری و بین‌المللی باعث‌ می شود این هنر دیده شود، هنر گره چینی تاکنون دیده نشده است.

او بیان می‌کند: متاسفانه این هنر هیچ جایگاهی در نمایشگاه‌های بین المللی ندارد، میراث فرهنگی و دستگاه‌های مرتبط باید اساتید این رشته که در شهرستان بروجرد فقط استاد سلیمی است را حمایت کنند تا این رشته به علاقمندان آموزش داده شود. اگر از استاد سلیمی حمایت مالی شود استاد می‌تواند تمام وقت خود را برای آموزش قرار دهد و این موضوع به احیای هنر گره چینی کمک خواهد کرد.

گفتنی است استاد سلیمی رتبه درجه یک هنری خود را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر ارگان‌ها دریافت کرده است.

مسئول صنایع دستی میراث‌فرهنگی بروجرد درباره احیای هنرهای سنتی می‌گوید: برای احیای هنرهای سنتی سه خانه چوب، فلز و نساجی در بروجرد تاسیس شده است که غالب کار این خانه‌ها آموزش و مرمت و بازسازی است.

حسین چوپانی می‌افزاید: هدف از تاسیس خانه چوب، ساخت دره‌های قدیمی، اورسی سازی و تعمیر و مرمت در و پنجره‌های قدیمی گره چینی و آموزش رشته گره چینی به علاقمندان است و تاکنون ۱۰ نفر از علاقمندان به هنر گره چینی در خانه چوب زیر نظر استاد سلیمی آموزش‌های لازم را فرا گرفتند.

به گفته‌ی مسئول صنایع دستی میراث‌فرهنگی بروجرد سه استاد هنر چینی در بروجرد وجود دارد که در این رشته فعالیت و علاقمندان را نیز آموزش می‌دهند.

منبع: فارس