بافت تاریخی؛ زیرساختی برای توسعه گردشگری بروجرد

ایرنا: وجود ۲۸۰ هکتار بافت تاریخی منسجم و درهم تنیده در مرکز شهر بروجرد زیر ساختی مهیا در راستای توسعه گردشگری محسوب می شود، این بافت منسجم با جادادن خانه های تاریخی فاخر در دل خود نشان دهنده قدمت زندگی شهرنشینی در این منطقه است، علاوه بر مسجد امام (ره) و مسجد جامع، خانه های تاریخی بی نظیری در این شهر وجود دارد که از این میان می توان به خانه تاریخی آیت الله بروجردی و خانه افتخار الاسلام اشاره کرد که ثبت ملی نیز شده اند.

بروجرد در عین حال در تاریخ ایران نقطه ای مورد توجه است که آخرین میعادگاه یزدگرد ساسانی، آخرین شاه ایران قبل از اسلام است که یارانش بر گرد او جمع می‌شوند و به همین دلیل “بروگرد” خوانده می شود، اما هنوز در راستای شناسایی دیوار تاریخی بروجرد اقدامی انجام نشده در حالی که احیای این میراث فرهنگی به جا مانده از دوران گذشته قابلیتی شگرف در جذب گردشگر دارد.

در مجموع خانه‌های تاریخی، اصلی‌ترین بخش تشکیل‌دهنده بافت قدیمی بروجرد با وسعت ۲۸۰ هکتار است، دقیق نمی‌توان گفت چند خانه تاریخی در بروجرد وجود دارد، زیرا برخی خانه‌ها تفکیک شده و تغییر یافته‌اند، برخی هم هنوز شناسایی نشده‌ و از چشم کارشناسان پنهان مانده‌اند.

به گفته کارشناسان این حوزه، بروجرد با سابقه تاریخی حداقل یک هزار و ۳۰۰ ساله یکی از مراکز اصلی شهرنشینی و سکونتگاهی در شمال لرستان محسوب می‌شود و بافت مسکونی و تاریخی بسیار با ارزشی دارد.

ظرفیت بروجرد در تبدیل شدن به قطب گردشگری شهری

به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ۲۸۰ هکتار بافت تاریخی منسجم و در هم تنیده مرکز شهر بروجرد وجود دارد که حدود ۲ برابر شهر خرم آباد است و البته با داشتن آثار تاریخی فاخری همچون مسجد امام(ره) و مسجد جامع نیز بزرگترین بافت تاریخی کشور را دارد.

عطا حسن پور می افزاید: با احیای این زمینه های تاریخی نهفته و آشکار، بروجرد می تواند مقصدی برای گردشگران باشد، بروجرد شهر فرزانگان و مفاخر عالم شیعه از جمله آیت الله بروجردی است و با وجود ثبت ملی شدن خانه ایشان در کنار کهن‌ترین و بزرگترین مسجد غرب کشور می توان به ظرفیت گردشگری مذهبی این شهر هم توجه کرد.

او با بیان اینکه خانه تاریخی آیت الله بروجردی خود یک موزه تاریخی است که در مرکز شهر قرار دارد، تصریح کرد: مفاخری همچون نفیسی، شهیدی، اوستا و زرین کوب هر کدام سهمی در تاریخ ادبیات، مذهب، هنر و فرهنگ ایران زمین دارند که خاستگاه آنها بروجرد است و باید به خوبی معرفی شوند.

او با اشاره به اینکه گردشگری مذهبی نیز علاقه مندان خود را دارد، خانه های تاریخی تاریخی می تواند برای این نوع گردشگری جذاب باشد، گفت: نکته‌ای که در مورد گردشگری مذهبی وجود دارد این است که فقط سفرهای زیارتی نیست، آشنایی با شخصیت های مذهبی و بازدید از خانه های تاریخی مرتبط با این اشخاص هم در زیرمجموعه گردشگری مذهبی گنجانده می شود که شهرستان بروجرد در این زمینه نیز خانه آیت الله بروجردی را به عنوان یک شخصیت برجسته شیعه دارد.

وجود ۵۰ خانه تاریخی در بروجرد

به گفته رییس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد ۵۰ خانه تاریخی در این شهر وجود دارد که از این تعداد بیش از ۲۵ مورد در فهرست آثار ملی کشور شده است، مانند خانه تاریخی آیت الله بروجردی واقع در خیابان صفا که به صورت حیاطی مرکزی و در ۲ طبقه ساخته شده که یکی از فضاهای مهم این خانه تاریخی “مدرس” است که در واقع همان کلاس‌های درس آیت الله بروجردی بوده است.

کامران حسینی افزود: یکی دیگر از خانه های تاریخی بروجرد خانه تاریخی افتخارالاسلام است که اکنون به عنوان موزه مورد استفاده قرار می گیرد و در بخشی از این خانه صنایع مرتبط با ورشوسازی نمایش داده می شود، خانه تاریخی افتخارالاسلام در تاریخ ۲۴ اسفند سال ۱۳۸۳ به شماره ۱۱۷۵۳ ثبت آثار ملی شده است.

او ادامه داد: یکی دیگر از خانه های تاریخی بروجرد خانه مصری است که در بافت قدیم بروجرد در مجموعه تاریخی طباطبایی واقع شده، این خانه حدود ۸۵۰ متر مساحت دارد که این خانه تاریخی نیز به شماره ۱۰۸۷۳ ثبت آثار ملی شده است.

رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد اضافه کرد: این خانه تاریخی به سبک بناهای دوره قاجاری در ۲ طبقه ساخته شده و دارای پلانی درونگرا و حیاطی مرکزی است، که در نماکاری آن از تزئینات آجری و مقداری کاشی کاری استفاده شد.

او یادآور شد: خانه‌های تاریخی بروجرد با توجه به نوع اقلیم و ساختار اجتماعی که بر منطقه حاکم بوده، ساخته شده به این صورت که مهندسی معماری مطابق با اقلیم بروجرد در ساخت خانه‌های تاریخی از ویژگی‌های برجسته این آثار است، رعایت مباحث امنیتی و ماهیت درون‌گرایی برگرفته از پیشینه اعتقادی و مذهبی مردم بروجرد در ساختار خانه‌های تاریخی آن نیز دیده می‌شود.

راه اندازی سه موزه در بافت تاریخی بروجرد

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد گفت: تجهیز و راه‌اندازی سه موزه در بافت تاریخی طباطبایی‌های شهر بروجرد برنامه‌ریزی شده و در دست اقدام است، بافت تاریخی بروجرد چهار محله قدیمی داشته که یکی از آنها محله صوفیان است که در این محله، مجموعه فرهنگی تاریخی طباطبایی‌ها واقع شده و در این مجموعه بناهای تاریخی شامل مسجد، مقبره‌ها و حمام تاریخی وجود دارد.

حسینی افزود: مجموعه فرهنگی تاریخی طباطبایی به عنوان بافت موزه در نظر گرفته شده و میراث فرهنگی تعداد سه موزه در آن پیش بینی کرده که شامل موزه تاریخی خانه افتخارالاسلام، موزه اسناد و کتب خطی و موزه خانه تاریخی حاتمی است.

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد اضافه کرد: موزه تاریخی خانه افتخارالاسلام بیشتر از نظر فضاهای معماری و اشیایی که متعلق به خود این خانه تاریخی است، مورد توجه قرار دارد. خانه تاریخی بیرجندی نیز به عنوان مکان موزه اسناد و کتب خطی در نظر گرفته شده که در حال تجهیز است و آماده سازی این موزه به عنوان محلی برای اسناد و کتب تاریخی می‌تواند نقش موثری در جذب علاقه مندان مرتبط را داشته باشد.

او با اشاره به موزه خانه تاریخی حاتمی بیان کرد: مرمت و بازسازی این موزه در حال انجام است و با توجه به اینکه بخش‌های آسیب دیده در یک برنامه‌ریزی بلند مدت بازسازی آن پیگیری می‌شود.

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد با اشاره به موزه حاج آقا کمال نبوی طباطبایی در مجموعه بافت تاریخی بروجرد یادآور شد: این موزه به عنوان موزه شهر متعلق به شهرداری است که قسمت‌های مختلف آن مربوط به مردم شناسی، لباس‌های محلی، اشیاء و ظروف است و در همین موزه اسناد و کتب خطی نیز نگهداری می‌شود.

به گفته او موزه‌ها نقش بسزایی در استحکام ریشه‌های ملی، مذهبی و تاریخی عموم مردم دارند، از این رو توسعه و گسترش این اماکن در جهت دستیابی به اهداف فرهنگی با تدوین برنامه‌های موثر امکان پذیر است. مرمت و نگهداری آثار فرهنگی به جامانده از تمدن‌ها می‌تواند افزون بر تقویت هویت ملی و فرهنگی اعضای جامعه ضامن بقای فرهنگ ایرانی برای نسل‌های کنونی و آینده است.

وجود ۴۴ حمام تاریخی در بروجرد

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد گفت: ۴۴ حمام تاریخی در این شهرستان وجود دارد که بیشتر آنها در روستاها اما مهمترین آنها در شهر واقع شده‌اند، حمام‌های مهم و تاریخی شهرستان بیشتر در محدوده بافت تاریخی شهر بروجرد قرار دارد که تعداد آنها به ۱۲ حمام تاریخی می‌رسد.

او بیان کرد: از جمله حمام‌های تاریخی که مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته‌اند شامل حمام روستایی دره گرم، حمام روستای کوشکی سفلی، حمام گودرزی اشترینان و حمام قدغن مرمت و حمام سید هم مقداری از آن بهسازی شده است.

رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد با اشاره به اینکه حمام تاریخی اشترینان پیشنهاد و گزینه مناسبی برای راه اندازی مرکز هنرهای سنتی در شهرستان است، ادامه داد: ساختمان این حمام حدود ۹۰ درصد آماده شده که با تایید اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان به عنوان مرکز هنرهای سنتی در شهرستان راه اندازی می‌شود.

حدود ۷۰ درصد آثار ثبت شده بروجرد در محدوده بافت تاریخی شهر است

کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد گفت: حدود ۲۸۰ هکتار از وسعت شهر بروجرد بنای تاریخی است و اکنون حدود ۷۰ درصد از بناهای تاریخی این شهر که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در این بافت قرار دارد.

حجت اله یارمحمدی افزود: از مسجد جامع گرفته که قدیمی ترین مسجد تاریخی غرب ایران است تا خانه های تاریخی، مسجد امام(ره)، بقاع متبرکه، بازار قدیمی و سایر عناصری که دارای ارزش تاریخی هستند، در محدوده بافت تاریخی منسجم شهر قرار دارند.

او یادآور شد: بقاع امامزاده جعفر” (ع) و “امامزاده قاسم” (ع)، “مسجد امام خمینی” (ره ) و “مسجد جامع” بروجرد از جمله آثار تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور در این بافت است.

کارشناس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد مجموع آثار تاریخی شناسایی شده شهرستان را ۴۰۰ اثر عنوان کرد و افزود: تاکنون ۱۷۵ اثر تاریخی این شهرستان ثبت ملی شده است.

یارمحمدی یادآور شد: بروجرد شهری با ریشه های عمیق و کهن در تاریخ است که مجموع آثار تاریخی منسجم و بناهای تاریخی ارزشمند دیگری که در محدوده باغات و یا روستاهای آن وجود دارد بیانگر قدمت شهرستان و نشان دهنده ظرفیت گردشگری آن است.

او ادامه داد: در گذشته شهر بروجرد از چهار محله مجزا تشکیل می‌شده که پیرامون بازار اصلی شکل گرفته و شامل محلات دودانگه،‌ صوفیان، ‌یخچال و رازان و بروا است، هر کدام از این محلات نیز به زیر محلات کوچکتری تقسیم شده، یک گذر اصلی داشته که به مرکز شهر متصل شده و دارای بناهای عمومی همچون مساجد، ‌آب ‎انبار، حمام، ‌بازارچه و حتی قبرستان مجزا بوده است.

گردشگری در چند دهه گذشته به تقویت اقتصاد بسیاری از کشور ها کمک کرده است، مردم به سفر و تعطیلات به عنوان یک نیاز ضروری و نه یک امر تجملاتی و غیر ضروری نگاه می کنند، با در نظر گرفتن یک نیاز ضروری برای انسان از یک طرف و رونق گردشگری به عنوان یک صنعت و فعالیت اقتصادی از سوی دیگر باید انگیزه و جاذبه های گردشگری را تقویت کرد که گردشگری بافت تاریخی، فرهنگی، شهری و مذهبی از جمله جذابیت هایی است که به فراخور سلیقه هر فرد می تواند، مورد توجه قرار گیرد.