یخچال ها و بافت تاریخی بروجرد

روزهای بروجرد- بافت تاریخی بروجرد به محدوده‌ای از مناطق مرکزی شهر بروجرد گفته می‌شود که هسته قدیمی این شهر را تشکیل می‌دهند. در سالهای اخیر، مطالعه و حفاظت از بناهای ارزشمند این بافت مورد توجه سازمانهای مرتبط قرار گرفته‌است. بیشتر آثار موجود در این منطقه مربوط به دوره قاجار و قبل از آن هستند و برخی مسجدها و خانه‌های اعیانی آن از ارزش گردشگری و تاریخی زیادی برخوردارند.

با توجه به قدمت تاریخی و وجود بناها و ساختمانهای قدیمی قابل توجه، بافت قدیم بروجرد به عنوان یک طرح ویژه مورد توجه سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و کار مطالعاتی آن از سال ۱۳۸۵ آغاز شد. به همین منظور با اختصاص ردیفی در بودجه ملّی، مطالعات اولیه و مستندسازی این بافت آغاز شد.

بافت تاریخی بروجرد، مجموعه‌ای بالغ بر ۲۸۰ هکتار از مناطق مرکز و شرق این شهر را شامل می‌شود که امروزه بیشتر در محدوده خیابانهای جعفری، صفا، شهدا و بحرالعلوم قرار گرفته‌اند.

این بافت تقریباً شامل حدود تقریبی شهر بروجرد در سال ۱۸۵۰ میلادی (‪۱۲۲۸‬ هجری شمسی) است که بر اساس نقشه‌ای که در آن سال توسط ارتش روسیه از این شهر تهیه شده تعریف شده‌است. بافت تاریخی بروجرد چهار محله یا کوی داشته‌است: دودانگه، صوفیان، یخچال و رازان. دودانگه محله اصلی و مرکز تجاری و اقتصادی این بافت به شمار می‌رود. هر محله نیز دارای مرکزی است که خود هسته‌های دیگری را شامل می‌شوند.

بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته‌اند که قدمت برخی از آنها به بیش از هزار سال می‌رسد. بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته‌اند. بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی در این بافت قرار گرفته که برخی از آنها از معماری جالب توجهی برخوردار هستند. خانه بیرجندی، خانه طباطبایی و خانه افتخارالاسلام از این گروهند. برخی بناهای جالب توجه در بافت قدیمی بروجرد عبارت‌اند از:
• مسجد رنگینه از دوره زندیان
• مسجد قلعه از دوره قاجار
• امامزاده قاسم
• خانه مصری

علاوه بر چهار محله تاریخی که هسته اصلی شهر بروجرد را تشکیل می دهند مناطق دیگری نیز وجود دارند که دارای قدمت تاریخی هستند. از جمله اینها می توان به میدان محمدحسن خان در شمال محدوده مسجد جامع اشاره کرد که بقعه ای تاریخی نیز در آن موجود است. بسیاری از محله های قدیمی بروجرد با عنوان کوی و کوچه شناخته می شوند مانند کوی های جعفری، سوزنی، قدغون، یخچال و صوفیان و نیز کوچه هایی که بر اساس طبقه اجتماعی یا نوع کار ساکنان نام گذاری می شده اند مانند نال وَن ها (نعلبند ها)، گله دارها، چاروادارها و غیره. اسامی برخی شخصیت های محترم نیز ممکن است در نامگذاری یک محله به کار رفته باشند از جمله کوچه حاچ ظُهرابی(سهرابی) و میدان مَد حسن خان (محمدحسن خان).

قلعه تاریخی بروجرد نیز در شکل گیری نام برخی مناطق نقش داشته از جمله چال قلعه و پشت قلعه. همچنین برخی مناطق که دارای ارتفاع پست تر نسبت به سایر مناطق بوده اند با نام چال شناخته می شده اند مانند چال قلعه، چال پسته و باغ چال.