آیین قدیمی چهل منبر در بروجرد

روزهای بروجرد– آیین چهل منبر بروجرد که در عصر تاسوعای حسینی برگزار می‌شود از جمله رسومی است که در برخی شهرهای دیگر ایران از جمله خرم آباد، لاهیجان، گرگان و اصفهان نیز کم و بیش برگزار می‌شود اصل این مراسم که ارتباط مستقیمی با آیین سقاخانه دارد متعلق به بروجرد است.

آیین سقاخانه بروجرد که به عنوان یکی از میراث معنوی کشور در سال ۱۳۹۱ ثبت ملی شده بدین صورت است که برخی از خانواده‌های بروجردی، یک یا چند اتاق از منزل خود را با استفاده از پارچه‌های مشکی، سیاهپوش می‌کنند و منبری چوبی با تعدادی چراغ کوچک در بالای اتاق قرار می‌دهند. دیوارهای سقاخانه با شمایل بزرگان شیعه و نیز شعرهای حماسی در مدح حسین بن علی و کشته شدگان کربلا آراسته می‌شود.

معمولاً سقاخانه‌های از اول تا دهم محرم برپا می‌شوند. خانه‌های دارای سقاخانه در هر کوی، با داشتن پرچمی سیاه یا سبز رنگ بر سردر خانه و نیز نصب چراغهای تزئینی مشخص می‌شوند. با تاریک شدن هوا، صاحب خانه کوچه را آب پاشی می‌کند، چراغهای تزئینی را برای جلب توجه عابران روشن می‌کند و درب خانه را بازمی‌گذارد. اهالی شهر با پوشیدن لباسهای سیاه رنگ، دسته دسته از یک سقاخانه به سقاخانه‌ای دیگر می‌روند و این کار معمولاً تا پاسی از شب ادامه دارد.

چنانچه بازدیدکنندگان از باز بودن سقاخانه مطمئن نباشند پیش از ورود به خانه با صدای بلند می‌پرسند: قلیچه یا قولوچه؟ اگر صاحبخانه بگوید قلیچه به معنای اذن ورود می‌باشد. به همین روی گاه به سقاخانه قلیچ هم گفته می‌شود. رسم است با ورود به سقاخانه پیش از سلام واحوالپرسی با حاضران، گفته شود «بر قاتلان سیدالشهدا لعنت». میزبان و حاضران نیز با گفتن «بیش باد» از میهمانان جدید استقبال می‌کنند.

در برخی موارد سقاخانه ها با عروسک تزیین می شوند که بنابر سنتی قدیمی خانواده ها و عروس و دامادی که از نعمت فرزند محروم هستند با دخیل بستن در سقاخانه ها، امید حاجت روا شدن و فرزند دار شدن را دارند.

در عصر تاسوعای حسینی این سقاخانه ها با گذاشتن ظرفی که شمع ها در آن قرار می گیرد میزبان رسم چهل منبر می شوند و بانوانی که صورت خود را پوشیده و با کسی سخن نمی گویند با حضور در این سقاخانه ها و با روشن کردن شمع هایی که همراه دارند این آیین را انجام می دهند.

رسم است که این بانوان سیاه پوش در چهل سقاخانه به نیت برآورده شدن حاجات شمع روشن می کنند.

مهرداد اوستا شاعر معاصر بروجردی خاستگاه این مراسم در بروجرد را پیش از اسلام می داند و می گوید: آیین چهل منبر در بروجرد مربوط به قبل از اسلام و در زمانی بود که از آتشکده جامع بروجرد در میدان جعفری فعلی که هنوز وجود دارد تا به آتشگاه چغا در هر ۱۰۰ گام یک منبر گذاشته و در آن آتش روشن می‌کردند برای آمرزیده‌شدن گناهان و چهلمین آن منبر بر تپه چغا بوده به نوعی فاصله چغا تا آتشکده که ۴ کیلومتر است ۴۰ تا آتش روشن می کردند.

آیین چهل منبر بروجرد به شماره ۳۲۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.