خانه‌های تاریخی بروجرد هنوز جان دارند

علیرضا سلیمانی- وارد خانه‌های تاریخی بروجرد که می‌شوید، صفا و صمیمیت گذشتگان همچون یک نسیم خنک جانتان را نوازش می‌دهد، می‌روید به همان موقع‌هایی که پدربزرگ و‌ مادربزرگ‌ها در کنار عمه‌ها و عموها و خاله‌ها یک زندگی واقعی را سپری می‌کردند.

وقتی وارد خانه‌های تاریخی بروجرد می‌شوید، صفا و صمیمیت گذشتگان را احساس می‌کنید، همان مواقعی که پدربزرگ و‌ مادربزرگ‌ها در کنار عمه‌ها و عموها و خاله‌ها یک زندگی واقعی را سپری می‌کردند و امروز این سبک زندگی یک خاطره زیبا شده است.

خانه‌های تاریخی بروجرد هنوز جان دارند، کافی است نگاه مهربانی آنان را احیا کند، خانه مصری و‌ میغث‌الاسلام نمونه‌ای از احیای خانه‌های تاریخی بروجرد است.

بازدید از خانه‌های تاریخی بروجرد سفری به قلب تاریخ و هنر ایران است. علی‌رغم زیبایی، بسیاری از این خانه‌ها در معرض فراموشی، فرسودگی و تخریب قرار دارند، اما تلاش‌های اخیر مانند تشکیل شورای راهبردی میراث‌فرهنگی و واگذاری به بخش خصوصی مانند خانه‌های مصری و مغیث‌الاسلام برای مرمت و تبدیل به هتل بوتیک یا رستوران امیدبخش است.

خانه‌های تاریخی گنجینه‌های معماری قاجاری عروس زاگرس

بروجرد، دومین شهر پرجمعیت استان لرستان و معروف به عروس زاگرس یکی از غنی‌ترین شهرهای ایران از نظر میراث معماری مسکونی است.

این شهر با بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی ثبت‌شده و بیش از ۲۰۰ بنای تاریخی کلی و بافت تاریخی گسترده‌ای به مساحت حدود ۲۸۰ هکتار، سومین بافت تاریخی وسیع کشور محسوب می‌شود.

بیشتر این خانه‌ها مربوط به دوران قاجار و پهلوی اول هستند و نمادی از شکوه معماری سنتی ایرانی با عناصری مانند حیاط مرکزی، ایوان‌های بلند، گچ‌بری‌های اسلیمی، آجرکاری‌های ظریف، کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و بادگیرهای هوشمندانه برای تهویه طبیعی به شمار می‌روند.

این بناها نه‌تنها شاهد زندگی اعیانی تجار و علمای برجسته بروجرد بوده‌اند، بلکه امروزه به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری، موزه‌ها و اقامتگاه‌های سنتی احیا می‌شوند.

واگذاری اخیر برخی از این خانه‌ها به بخش خصوصی توانمند، باهدف مرمت و توسعه گردشگری، نویدبخش آینده‌ای درخشان برای حفظ این میراث است.

ویژگی‌های معماری و اهمیت تاریخی

خانه‌های بروجرد عمدتاً درون‌گرا طراحی شده‌اند و بر اساس اصول معماری اسلامی، حریم خصوصی را با جداسازی بخش بیرونی برای مهمانان و اندرونی برای خانواده حفظ می‌کنند.

مساحت آن‌ها از ۹۰۰ مترمربع تا بیش از ۲۰۰۰ مترمربع متغیر است و اغلب شامل عناصری مانند حیاط‌های مرکزی با حوض و باغچه‌های کوچک برای خنک‌سازی و تابستان‌نشین و زمستان‌نشین برای سازگاری با اقلیم کوهستانی است.

خانه‌های تاریخی بروجرد دارای تزیینات هنری مانند نقاشی‌های دیواری، گچ‌بری‌های گل‌وبوته و آینه‌کاری و سرداب‌های عمیق برای ذخیره‌سازی و پناه در تابستان‌های گرم است.

این خانه‌ها در محله‌های قدیمی مانند کوی صوفیان و اطراف بازار بروجرد متمرکز هستند و بخشی از هسته تاریخی شهر را تشکیل می‌دهند که قدمتی بیش از ۱۲۰۰ سال باریشه در آتشکده‌های ساسانی دارند.

بروجرد به‌عنوان قطب تجارت ابریشم و فرش در دوره قاجار، میزبان خانواده‌های ثروتمندی مانند طباطبایی‌ها و تجار مشهور بود که این خانه‌ها را ساختند.

این روزها خانه‌های تاریخی بروجرد به جز یکی ۲ مورد حال روز خوشی ندارند، روزگاری این خانه‌ها بزرگانی داشتند و نشاط و شادابی از سر و رویشان می‌بارید، هر یک از خانه‌های تاریخی بروجرد میزبان چندین خانواده بود که با صلح و صفا در کنار یکدیگر زندگی می‌کردند.

اما این روزها که خانه‌های تاریخی بروجرد که می‌توانند یاد گذشتگان را زنده و در رونق اقتصادی صنعت گردشگری بروجرد مؤثر باشند در انتظار واگذاری به بخش خصوصی خاموش و سرد فرومی‌ریزند.

شرایط واگذاری خانه‌های تاریخی به بخش خصوصی باید تسهیل شود تا تمایل سرمایه‌گذار برای احیا خانه‌های تاریخی بروجرد بیشتر شود.

سازمان میراث‌فرهنگی تمایلی و یا اعتباری برای احیا این گنجینه‌های کهن تاریخی ندارد و لذا باید بخش خصوصی برای احیا آنان حمایت ویژه شود، طبق آمارها تعداد ۵۰ خانه تاریخی بروجرد شرایط واگذاری به بخش خصوصی را دارد.

اگر نیمی از این خانه‌های تاریخی بروجرد توسط میراث‌فرهنگی و یا بخش خصوصی احیا شود صنعت گردشگری بروجرد در ایران و جهان رونق می‌گیرد، با ثبت جهانی خرم‌آباد و همچنین در آینده ثبت جهانی مسجد جامع و امام بروجرد احیا خانه‌های تاریخی می‌تواند بروجرد را به قطب گردشگری خانه‌های تاریخی کشور تبدیل کند.