اخبار بروجردویژه ها
تأملی درباره‌ی انتخاب «روز ملی بروجرد»
محمد گودرزی* (ا. فرهیخته) – از سال ۱۳۸۱ که شورای شهر شیراز ۱۵ اردیبهشت را «روز شیراز» نامید و با تصویب مجلس شورای اسلامی، این مناسبت در تقویم رسمی کشور جا گرفت، شوراهای اسلامی و شوراهای فرهنگ عمومی دیگر شهرها، به پیروی از شیرازی‌ها، کوشیده‌اند روزی را به نام شهر خود برگزینند؛ تلاشی که بی‌وقفه ادامه دارد.
اینک (خرداد ۱۴۰۲) دو استان هرمزگان و مازندران، ۲۴ مرکز استان و شماری از دیگر شهرهای بزرگ و حتی شهرهای کوچک و دورافتاده ای مانند رَزَن، کبودرآهنگ، بُشرویه و سربیشه روزی را به نام خود اختصاص داده‌اند، هرچند در تقویم رسمی کشور، غیر از «روز شیراز» و «روز دزفول» از روز دیگر شهرها هیچ نشانی نیست.
هدف از نامگذاری روز خاص یک شهر، جلب توجه افکار عمومی و رسانه‌های همگانی در سطح ملی به ویژگی‌های شاخصِ طبیعی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی آن شهر است.
به این منظور نهادها و سازمان‌های ذی‌ربط عمومی و دولتی می‌کوشند با تدوین و اجرای برنامه‌های متنوع و نشاط‌آور، شهر خود را در کانون توجه رسانه‌های همگانی قرار دهند و شمار بیشتری گردشگر را به سوی خود بکشانند. پیداست که چنانچه این برنامه‌ها با ژرف‌اندیشی، ذوق و ظرافت، تدوین و اجرا شوند می‌توانند زمینه را برای جذب سرمایه‌گذاری به ویژه در بخش گردشگری و صنایع دستی فراهم آورند و به رونق اقتصادی منطقه بیافزایند.
دقیقاً دست‌یابی به چنین هدفی، می‌طلبد که انتخاب بهترین و مناسب‌ترین زمان برای نامگذاری روز شهر با بیشترین میزانِ وسواس و دقت صورت گیرد. نگاهی به روز ملی برخی شهرها می‌تواند اهمیت این دقت و تأمل را نمایان کند (به جدول پایانی این نوشته بنگرید).
ظاهراً غیر از «روز شیراز»، «روز کرج» و «روز خرم‌آباد » که با توجه به شرایط طبیعی و آب و هواییِ مناسبِ این سه شهر انتخاب شده‌اند، روز دیگر شهرها با یک رویداد مهم تاریخی یا زادروز، سالروزِ وفات و بزرگداشت یک شخصیت مشهور دینی و علمی پیوند دارد:
انتخاب ۱۵ اردیبهشت به نام «روز شیراز» که از منظر طبیعت‌گردی، زمان مناسبی برای سفر به شیراز است و با «بهاربُد» یا جشن میانه فصل بهار در ایران باستان مطابقت دارد، بهترین نمونه از یک نامگذاریِ با مطالعه و تأمل شناخته میشود.
در نقطه مقابل می‌توان از ۱۳ تیر «روز ساری» یاد کرد، روزی که به باور اهالی، آرش کمانگیر، تیر مشهور خود را از این شهر به سوی شرق رها کرد و رود جیحون را مرزِ میان ایران و توران قرار داد؛ روایتی که ریشه در افسانه‌های کُهن و داستان‌های حماسی دارد و برای اثبات آن، هیچ سند معتبرِ تاریخی نمی‌توان ارائه داد!
قم بیش از هر شاخصه دیگر، هویتی دینی، مذهبی دارد و از آنجا که کانون شکل‌گیری این هویت، وجود حرم حضرت معصومه (س) در این شهر است، ۲۳ ربیع‌الاول سالروز ورود آن حضرت به قم را «روز قم» نامیده‌اند.
اهالی تبریز به استناد نقش مؤثری که در برپایی و پیروزی نهضت مشروطه داشته‌اند، ۱۴ مرداد، سالروز پیروزی این رویداد مهم تاریخی را «روز تبریز» و بوشهری ها، تأسیس مدرسه «سعادت» در اواخر دوره‌ی قاجاریه را «روز بوشهر» نامیده‌اند.
۹ شهریور «روز قزوین» به مناسبت انتخاب قزوین به پایتختی در دوره‌ی شاه طهماسب اول صفوی، نامگذاری شده است و ۲۰ شهریور «روز گرگان» به مناسبت تغییر نام این شهر از استرآباد به گرگان در دوره‌ی رضاشاه! «روز همدان» با زادروز ابن‌سینا و «روز پزشک» همزمان است و «روز زنجان» با روز بزرگداشت فیلسوف نامی، شیخ شهاب‌الدین سهروردی.
در موردی جالب، «روز اصفهان» که بر مبنای طالعِ بنیانگذاری این شهر در اول آذر انتخاب شده (!)، همچنان موضوعی مناقشه برانگیز است و مورد اعتراض گروهی از صاحب‌نظرانی قرار دارد که سوم اردیبهشت، روز بزرگداشت شیخ بهایی را «روز اصفهان» می دانند! چنین چالشی در مورد «روز کرمان» نیز دیده میشود؛ به رغم این که سال‌هاست ۱۷ دی، زادروز شاعر نامی، خواجوی کرمانی «روز کرمان» نام گرفته، پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی در ۱۳ دی ۱۳۹۸ بحث‌های بسیار جدی و ادامه داری پیرامون جایگزینی این روز در محافل فرهنگی و اجتماعی کرمان پدید آمده است.
با توجه به آنچه آمد در انتخاب «روز بروجرد» منظور کردن دو ملاحظه‌ی مهمی که در ادامه می‌آيد، لازم و ضروری به نظر می‌رسد:
یکم. در تقویم رسمی کشور ثبت شود
تجربه موفق «روز شیراز» حکایت از آن دارد که «روز بروجرد» باید به عنوان یک مناسبت مهم ملی در تقویم رسمی کشور ثبت شود و اِلا تحت‌الشعاع دیگر مناسبت‌های ملی قرار می‌گیرد و به حاشیه رانده میشود و بازتاب مناسبی در فضای رسانه‌ای کشور نخواهد یافت.
بر اساس آئین‌نامه «نحوه نامگذاری روزها و مناسبت‌های خاص» (مصوب جلسه ۶۴۸ مورخ ۲۴/۶/۱۳۸۸ شورای عالی انقلاب فرهنگی) مناسبت‌هایی در تقویم رسمی کشور ثبت می‌شوند که دارای حداقل یکی از سه ویژگی زیر باشد:
الف) برای تمام قشرهای مختلف جامعه، مهم و تأثیرگذار بوده و از دیدگاه همه‌ی ملت ارزشمند و معتبر باشد.
ب) همه مناطق کشور، آن مناسبت را با خود مرتبط بدانند و اهمیت آن به یک منطقه‌ی جغرافیایی خاص، منحصر و محدود نگردد.
ج) تقویت‌کننده حداقل یکی از مؤلفه‌های هویت ملی ایرانیان باشد.
دوم: مورد توافق همگان باشد
احتمالاً منظور کردن چنین ویژگی در انتخاب «روز ملی بروجرد»، یعنی مناسبتی که همه با آن موافق باشند و کمتر کسی با آن مخالفت کند، ذهن را به انتخاب مناسب‌ترین موسم گردشگری به ویژه، در روزهای خُرّم و باصفای اردیبهشت ماه می‌کشاند. اما مشکل اینجاست که چنین مناسبتی، جایی برای درج در تقویم رسمی کشور نخواهد داشت.
ثبت «روز شیراز» با توجه به «آئین‌نامه روزهای خاص» (مصوب ۳۰/۶/۱۳۷۲ شورای عالی انقلاب فرهنگی) و پیش از تغییرات بعدی آن در شهریور ۱۳۸۸ انجام گرفته است. از آن پس، غیر از «روز دزفول» که به نشانه‌ی پایداری مردم این شهر در شرایط وحشت آفرين موشک‌باران رژیم بعث عراق با عنوان «روز مقاومت و پایداری» ثبت شده است، هیچ شهر دیگری نتوانسته روز خود را در تقویم رسمی ایران ثبت کند.
با توجه به چنین محدودیتی، چنانچه قرار باشد «روز ملی بروجرد» به عنوان یک «مناسبت ملی» در تقویم رسمی کشور ثبت شود، می‌باید مناسبتی «تاریخی» را در نظر گرفت؛ مناسبتی که ضمن بیان هویت فرهنگی و تاریخی بروجرد، بیشترین میزانِ همدلی و وفاق اهالی، به ویژه صاحب‌نظران را برانگیزد و از شرایط ثبت مناسبت‌های خاصِ مندرج در آئین‌نامه‌ی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی برخوردار باشد.
بر مبنای دو ملاحظه‌ی یاد شده، به نظر می‌رسد که انتخاب زادروز حضرت آيت‌الله العظمی سیدحسین طباطبایی بروجردی (ره) در دوم فروردین می‌تواند مبنای مناسبی برای ثبت توأمان «روز بزرگداشت آيت‌الله العظمی بروجردی (ره)» و «روز ملی بروجرد» باشد. در تأیید این پیشنهاد می‌توان برخی دلایل به شرح زیر برشمرد:
۱) آيت‌الله العظمی سیدحسین طباطبایی بروجردی(ره) شخصیتی فراملی است که به همه‌ی مسلمانان جهان تعلق دارد. اقدامات مهم وی در «تقریب مذاهب اسلامی» که به صدور فتوای مشهورِ مُفتیِ بزرگ و رئیسِ وقت دانشگاه اَلاَزهَر، شیخ محمود شلتوت انجامید و از آن پس، مذهب شیعه جعفریِ اثنی عشری در کنار مذاهب اربعه اهل سُنت (حنفی، حنبلی، شافعی، مالکی) به رسمیت شناخته شد، در تاریخ اسلام و مسلمین اقدامی بی‌نظیر بوده است. از این نگاه، وی در صف بزرگترین مُصلحین دینی و اجتماعی در تاریخ جهان اسلام و ایران جای می‌گیرد.
۲) ارتقای حوزه‌ی علمیه قم به مهم‌ترین مرکز علمی جهانِ تشیع و مدیریتِ مدبرانه این حوزه در حساس‌ترین برهه تاریخی، بنیانگذاری مکتب فقهیِ اصولی که نظریات نو و به روز را با آرای فقهیِ سُنتی پیوند می‌داد و به ویژه، ارائه‌ی چهره‌ای مترقی، مسالمت‌آمیز و صلح جويانه از دین اسلام و مذهب شیعه در سطح جهان، تربیت گروه کثیری از شاگردانی که در دهه‌های بعدی به چهره‌های علمی بسیار تأثیرگذار در رویدادهای سیاسی-اجتماعی ایرانِ معاصر تبدیل شدند، نمونه‌هایی از تأثیرات شگفت‌انگیز حیاتِ فکری و سیره‌ی عملی آيت‌الله العظمی بروجردی (ره) شناخته می‌شوند.
به نظر می‌رسد همین دو بُعد از ابعاد مختلف شخصیتی این چهره‌ی تابناک عالَم بشریت برای ثبت تؤامان «روز بزرگداشت آيت‌الله العظمی بروجردی (ره)» و «روز ملی بروجرد» در تقویم رسمی کشور بسنده می‌نماید.
۳) از نگاه تاریخ نگاری محلی، مهم‌ترین و بارزترین شاخصه هویتی شهرستان بروجرد در درازای تاریخِ هزار ساله‌ی خود، هویتِ علمی و فرهنگی آن بوده؛ ویژگیِ که این شهر را شهره عام و خاص کرده است. در مقام مقایسه، در عرصه‌ی علم، دانش، فرهنگ و هنرِ ایران‌زمین، کمتر شهری را می‌توان سراغ گرفت که به نسبت و اندازه‌ی بروجرد، عالمان و دانشمندانی چنین نامدار از آنجا برخاسته باشند. برخورداری از چنین خصیصه هویتیِ شاخص و بارز، این مهم را فرا چشم همگان قرار می‌دهد که به مصداق سخن مشهور «شَرَفُ المَكانِ بِالْمَكين» بهترین انتخاب برای «روز ملی بروجرد» زادروزِ یک عالِم بزرگ و فرزانه است.
۴) با تورقی سطحی در عموم تذکره ها و کُتب ارزشمند رجالی، می‌توان فهرست بسیار بلندی از دانشمندان، هنرمندان و سخنوران بروجردی، از کُهن ترین روزگاران تاکنون فراهم آورد که برخی از آنها چون دکتر عبدالحسین زرین‌کوب و دکتر سیدجعفر شهیدی در دوران معاصر، شهرتی بسزا و فرامرزی داشته‌اند. با این حال، نام بروجرد به گونه‌ای شگفت‌آور و بیش از نامِ هر بروجردیِ صاحب عنوان دیگری، چنان با نام و خاطره‌ی آيت‌الله العظمی بروجردی(ره) گِره خورده است که در ذهن هر مخاطب، «بروجرد» و «بروجردی» بلافاصله تداعی‌گر یکدیگرند! از این رو چه مناسبتی شایسته‌تر از پیوند زدن «روز ملی بروجرد» با «روز بزرگداشت آيت‌الله العظمی بروجردی(ره)» و گرامیداشت مقام بلندِ عمومِ اندیشمندان این دیار به ویژه آن یگانه دُرّه عصر، بلکه همه اعصار؟!
۵) همزمانی «روز ملی بروجرد» با عید باستانی نوروز و تعطیلات آغاز سال، فرصت استثنایی را برای تدوین و اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی با حضور حداکثری عموم اهالی، به ویژه گردشگران و مهمانان و مخاطبان خاص در این برنامه‌ها فراهم می‌آورد. حتی با توجه به سالروز درگذشت ایشان در دهم فروردین، می‌توان اجرای این گونه برنامه‌ها و مراسم را برای یک هفته تدارک دید؛ چنین فرصتِ مناسبی در روز ملی دیگر شهرها دیده نمی‌شود!
در پایان یادآوری این نکته ضرورت دارد که تعیین «روز ملی بروجرد» همزمان با «روز بزرگداشت آيت‌الله العظمی بروجردی (ره)» در دوم فروردین، از انتخاب مناسبت‌های مرتبط با دیگر شاخصه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی بروجرد از جمله برگزاری «یادبود ۶۸ شهید دانش‌آموز حمله موشکی»، «جشنواره برداشت سیب بروجرد»، «روز ونایی»، «روز طبیعت بروجرد»، «روز کوهنوردان بروجردی» مانع نخواهد بود.
جدول روزهای شهرهای مهم
*پژوهشگر تاریخ بروجرد، خرداد ۱۴۰۲
